Van misverstand tot meertaligheid

Beeld je eens in. Je bent een werkgever en je plaatst een vacature. Nadia solliciteert. Ze heeft de juiste diploma’s, twee jaar ervaring én ze is viertalig. Ze spreekt Nederlands, Frans, Engels en Arabisch. Dé geknipte kandidaat. Gegeerd op de arbeidsmarkt.

Beeld je eens in. Je bent docent en je krijgt Nadia in je klasgroep. Ze spreekt thuis Arabisch. Haar Nederlands is goed, maar je hoort toch nog veel taalfouten en kromme zinnen. Je wil erin geloven maar je houdt je hart vast. Is de opleiding haalbaar voor Nadia? Je hebt al zoveel studenten met een meertalige achtergrond zien proberen zonder succes.

Is deze vrees gegrond? Of is die gebaseerd op misverstanden?

Meertalige studenten herkennen zich niet altijd in de studentenpopulatie, zo blijkt uit een bevraging van zestig van hen door de dienst studieadvies. Dat zorgt ervoor dat ze zich niet enkel vaak alleen voelen, ze durven ook minder met hun meertaligheid naar buiten te komen.

Nochtans is meertaligheid alom aanwezig in de hogeschool. Een op de zes studenten heeft een migratieachtergrond. Een op de zeven is ‘meertalig’ en spreekt dus thuis naast Nederlands een andere taal en twee procent van alle studenten is ‘anderstalig’ en spreekt thuis geen Nederlands. Samen vertegenwoordigen ze meer dan honderd verschillende talen!

Hoewel het hoger onderwijs nog geen afspiegeling is van de maatschappij, neemt de talige diversiteit wel met rasse schreden toe. De voorbije jaren is de groep zelfs zo goed als verdubbeld, al is dit voor studenten blijkbaar niet altijd even zichtbaar. Daarom organiseert Arteveldehogeschool elk jaar de Week van de Meertaligheid. Meertalige studenten krijgen een gezicht, ontmoeten elkaar en maken hun talige achtergrond bespreekbaar.

Als meertalige studenten hindernissen ondervinden tijdens hun studieloopbaan wordt al snel gewezen naar hun taalniveau. Onderzoek toont aan dat taal een rol speelt bij studiesucces: studenten die sterk zijn in taal, hebben een streepje voor bij hun studies. Maar de prestatiekloof verengen tot een taalkloof is te kort door de bocht.

Veel vaker dan (thuis)taal speelt de sociaal-economische situatie een rol. Hebben de ouders zelf ervaring met hogere studies? Wordt er thuis aan tafel gediscussieerd over de actualiteit? Op welk niveau beheerst de student de thuistaal? Het gaat er veelal niet om welke taal je spreekt, maar hoeveel boeken er in je huis staan.

Onderschat meertalige studenten niet. Het is zeker geen sinecure om te studeren in een taal die niet je moedertaal is. Maar het is niet onmogelijk! Arteveldehogeschool verzamelt daarom getuigenissen van meertalige alumni, om studenten en kandidaat-studenten te motiveren om door te zetten, te beklemtonen dat ze zich niet hoeven te vergelijken met anderen en om aan te tonen dat studeren met een meertalige achtergrond een haalbare kaart kan zijn.

Studenten van wie Nederlands niet de moedertaal is, krijgen vaak het advies om een taalbad te volgen. Taal, taal en nog eens taal als oplossing. Dat is een derde misverstand. Een unieke focus op enkel taal – en heel vaak taalcorrectheid – is noch de enige noch de meest motiverende weg.

Taalkennis is niet alleen een kwestie van taalkapitaal. Studenten hebben ook een netwerk nodig, sociaal kapitaal dus. Dat netwerk kan bestaan uit medestudenten bij wie ze kunnen ventileren of die hen op de hoogte houden van taken, maar ook familie en vrienden die ondersteunen of misschien helpen om een stageplaats te vinden. Hoewel Arteveldehogeschool in elke opleiding een taalcoach heeft en een ruim aanbod taalondersteuning voorziet, zegt maar vijf procent van de meertalige studenten daarvan in eerste instantie gebruik te willen maken. Studenten gaan liever te rade bij medestudenten of iemand uit hun eigen netwerk.

De dienst studieadvies zet daarom ook elk semester een taalbuddyproject op poten. Die buddy is niet alleen een aanspreekpunt bij taalvragen, maar ook een laagdrempelige hulplijn voor praktische vragen, een klankbord als het moeilijk gaat en als het meevalt een vriend om plezier mee te maken. Het bevordert de sociale integratie in de hogeschool.

Studenten met een meertalige achtergrond worden vaak beschouwd als één groep. Dat is het vierde misverstand. Dé meertalige student bestaat immers niet. Zo is er een groot verschil tussen Bilal die thuis Arabisch spreekt en zijn hele onderwijsloopbaan in het Nederlands volgde en Omar, die sinds twee jaar in België is en Nederlands leerde aan een centrum voor volwassenenonderwijs. Daarnaast heb je Lorna die Duits spreekt, een taal die verwant is aan het Nederlands en Lawan die het ‘vreemde’ Vietnamees machtig is.

Taalondersteuning is dus maatwerk. Aan Arteveldehogeschool kunnen studenten terecht voor individueel taal- en tekstadvies in de writing clinics. Ze kunnen ook hun uitspraak en articulatie trainen met laatstejaarsstudenten logopedie. En sinds vorig jaar bestaat er ook bijzonder statuut waarmee meertaligen bijvoorbeeld meer tijd kunnen krijgen om een examen af te leggen of een vertalend woordenboek mogen gebruiken. 

De talige diversiteit is aanwezig en groeit volop bij Arteveldehogeschool. Niet alle meertalige studenten ervaren taalproblemen en als er wel taalnoden zijn, zijn die zo divers als de groep zelf. Laten we dus onze eentalige bril afzetten en kijken naar de student achter de taal. Zo vermijden we meertalige misverstanden.