Science Bar maakt jongeren mediawijzer

Een Science wat? Een Science Bar. In Science Bars gaan leerlingen 3e graad secundair onderwijs in debat met wetenschappers over een maatschappelijk relevant thema. Dit keer met actualiteit als thema. De sprekers aan zet waren de onderzoekers Stefaan Anrys (ook docent opleiding journalistiek) en Kristin Van Damme (ook doctor-assistent aan de UGent) uit het expertisenetwerk Communicatie, Media en Design van Arteveldehogeschool. Samen met moderator Fien Morren (Globelink) lokten ze de leerlingen aan de hand van vijf prikkelende stellingen – coronaproof – uit hun kot.

Ze begonnen laagdrempelig met de stelling Nieuwsberichten die ik online vind zijn even betrouwbaar als papieren kranten. Bij de leerlingen speelde het idee dat online nieuws minder betrouwbaar was dan printartikels. Dit antwoord strookte met Stefaans verwachtingen, maar toch ontkrachtte hij het: “Jongeren hebben meer dan volwassenen vertrouwen in klassieke media, maar dat is tegenwoordig niet meer helemaal correct. Zo goed als elke krant biedt nu ook een online platform aan. Het zijn dezelfde ploegen die de artikels voor beide mediums maken.” Volgens Stef hangt de grondigheid van de redactie niet af van het soort nieuws, maar eerder van het type krant.

Kristin haalde het gevaar van fake news aan: “De intentie van nieuws op sociale media is niet altijd duidelijk. Wie is een expert en wie niet? Het blijft in de realiteit bovendien helaas belangrijker te zijn om als eerste te publiceren dan om juist te zijn, waardoor er gemakkelijk fouten in online artikels kunnen sluipen”. Stef vulde dit statement aan: “De kwaliteit van online nieuws is gelukkig wel gestegen. Online nieuws is snel nieuws en zo loeren er al snel fouten om de hoek. Dit in tegenstelling tot print waar vroeger meer tijd voor vrijgemaakt werd. De dag van vandaag is dat anders. Nu geldt ‘digital first’: online nieuws is belangrijker, waardoor het beter gecontroleerd wordt”.

De toon werd verdergezet met de stelling artikels en commentaren op sociale media verruimen mijn blik op de wereld. De leerlingen waren het roerend eens over het feit dat sociale media hun blik op de wereld verruimt. Hoe dan? Doordat ze via de commentaren denken een andere kijk te krijgen op een onderwerp en zo zelfs in contact te komen met onderwerpen die hen normaal niet echt zouden aanspreken.

De sprekers trokken dit echter in vraag: “Via sociale media zijn er drie elementen die bepalen wat je te zien krijgt: het algoritme, je persoonlijk netwerk en de journalisten zelf”, zegt Kristin. “Je denkt dat je verschillende nieuwsitems te zien krijgt, maar het zijn eigenlijk vaak dezelfde. De mening die je al hebt, wordt zonder dat je het beseft opnieuw bevestigd. Je belandt in een bubbel, waardoor je ervan uitgaat dat iedereen hetzelfde denkt als jij. Het probleem hierbij is dat er geen demp meer is op mensen met extreme opinies waardoor zij gesterkt worden in hun denken en ze het als normaal gaan zien”.

Stefaan vult aan: “De meeste mensen zijn zich daar niet bewust van. In een onderzoek waarbij studenten een eigen nieuwsapp moesten uitvinden, was er slechts één groep die dat algoritme problematisch vond”. Stefaan vult verder aan: “Nieuws raadplegen dat geselecteerd is door journalisten (zoals via een krant, het tv-nieuws of op een nieuwswebsite) kan wel een oplossing bieden op die bubbel. Bij nieuwsmedia beslist de redactie wat nieuws is en bijvoorbeeld op de voorpagina belandt, in tegenstelling tot socialemediaplatformen die het algoritme gebruiken om dat te bepalen. Als je de krant leest krijg je dus ook dingen te zien waar je geen zin in hebt. Bovendien onthoud je meer info dan bij het lezen via een scherm”.

De studenten waren zeker van één ding: de smartphone zal in de toekomst een nog belangrijker nieuwsmedium worden dan het al is. Volgens de meeste leerlingen kan je dankzij de smartphone gemakkelijk en overal het nieuws volgen en zal de papieren krant op termijn verdwijnen. Onderzoeker Stefaan: “Journalistiek is op zich een elitair gegeven  omdat je ervoor moet betalen en staat in schril contrast met de vele gratis artikels. Als print media blijven bestaan, zullen ze in de toekomst mogelijk nog elitairder worden.”

Eén ding is duidelijk na deze Science Bar: de jongeren van vandaag zijn zeker bezig met nieuws. Ze beschikken over een behoorlijke dosis mediawijsheid en ze zijn zich bewust van het gevaar van nepnieuws. Maar volgens Stefaan is dat niet het enige element dat het debat rond betrouwbaarheid moet beheersen. Hij stipt als afsluiter nog diversiteit aan als belangrijk item bij nieuwsgaring: blijf alert voor wie aan het woord gelaten wordt en waarover precies wordt gepraat.

Dit artikel werd geschreven door Lune Stock, studente Journalistiek aan Arteveldehogeschool. Sylvie Steelandt – wetenschapscommunicatie dienst Onderzoek en Ontwikkeling – stond in voor de eindredactie.